معقول شاه “نعیمی”
بیوگرافی معقول شاه “نعیمی”
معقول شاه “نعیمی” فرزند مسکین شاه در ۱۳ عقرب ۱۳۷۳ همزمان با سردی و تلخی روزگار در دهکده زیبا و دوستداشتنی سرچشمه شغنان بدخشان دیده به جهان گشود.
هر چند فقر و تنگ دستی، چور و چپاول، تجاوز و غارتگری بیگانگان و در کل روز و روزگار تلخ دامن گیر مرز و بوم مردمان شهرستان شغنان بود ولی با این همه پدر بزرگوارش چون معلم بود و در آرزوی این که فرزندش به قله های موفقیت علم و دانش برسد همچنان به قول معروف که…
پدر از شوق دل در کودکی دست پسر گیرد به امیدی که در پیری پسر دست پدر گیرد…
همواره برایش از علم و دانش، فهم و ادب، اخلاق ، رفتار ، کردار و گفتار نیکو آموختاند و موصوف نیز از این همه برکات بزرگ مرد زندگی یعنی پدرش بهره برده و در این چهار بیتی نیز به آن اشاره یی نموده است.
آدمــی را بایدش اخـــــلاق نیکــــو داشتن علم ودانش، فهم وادراک در تـرازو داشتن
بوی از انسانیت چـــون ناف آهــــو داشتن این گُهر ها با شدت باید “نعیمی” کیش تو
“نعیمی” دوران طفولیت و دوران مکتب و دارالمعلمین را در زادگاه اش سپری و به اتمام رساند.
بعد از آن از آغوش گرم فامیل و آن مرز و بوم جدا و عازم کابل بخاطر ادامه تحصیل گردید.
دوره تحصیلی را به سویه لیسانس در پوهنځی انجینری سیول به پایه اکمال رساند.
وی نظر به شوق و علاقه بی اندازه ایکه به شعر و ادب از دوران طفولیت داشت در جریان تحصیل چهار ساله خویش کم کم به خواندن اشعار شعرای بزرگ چون حضرت حافظ، سعدی، مولانا و… پرداخت و خود نیز کم کم به سرایش شعر بلدیت حاصل نمود…
چندی از نمونه کلام معقول شاه “نعیمی” به زبان دری
بین ساربان عمر چه ســــان زود میرود
گویی که آب رخنـــه یی در رود میرود
مـــا را دلیست آتش غم شعله ور درآن
از شعله هـای ســوخته دلان دود میرود
ما غافــــــلان دون که فــارغ ز طاعتیم
ایام عمر حیف که بی ســود میرود
یا رب به لطف خویش تو بگذر زفعل ما
بخشایشی که لطف تو چون رود میرود
دانــم من و هر آنـکه نه کردیم خدمتت
ایــن قـــافله به آتش نمــــرود میرود
دیگر “نعیمی”سود ندارد به وقت مرگ
روحت به سوی هرچه که فرمود میرود
*****
گر بخواهی تو سرفرازی خویش
کین دوحرف را نظاره یی کافیست
سخن بد به روی کس مگشا
بر بدی ها کتاره یی کافیست
نیکی و نیک نامی در همه حال
پیشه و اختیاره یے کافیست
سخت باشد دلی بدست آری
شکنش سنگ خاره ای کافیست
دستی دوستی به جاهلان تو مده
زین گروه ها کناره یی کافیست
دشمنان در نظر همیش بدار
دوستان را نظاره یے کافیست
بهر نادان ز مغز موضوع گوی
عاقلان را اشاره یے کافیست
سیم و زر گر نصیب شاهان شد
مفلصش دلق پاره یے کافیست
شکر ایزد نعیمی در همه حال
چاره گر شد! به چاره یی کافیست
*****
دلا از خــود به خــود باشــد سـوالت
ز بهر چیست همه این قیل و قالت؟
چرا بر سیــم و زر مینـــازی ای دل؟
نمانـــــد سیـــــم و زر انــــدر جوالت
کجا شـــد یوسـف زیبــا مصـــری؟
نه پایــــد بر تو این زیب و جمالت
کجا قصــر سلیمـان ملک قـــارون؟
شــود بـــاد هــــوا مـــال و منالت
هــمه رفتنــد نمانــی دایـم ای دل
بـــدر کــن ایــن تخیــــل از خیـالت
ز ظلــم و ظالمـان بستیز و بگریــز
مکــن فخر زین همــه ظلم و قتالت
مشو غُـــره دلا تـــرس از خــــدا کن
نداری تـــرس ایــــزد وای به حالت
ز خـوان عاجــزان یک لقمــه ای نان
مخـــور زیــــــرا نمیگـــــردد حلالت
بیـــا کــــردار نیکو پیشــــه گیریــم
ز نیکو کــــاری باشــد بــس کمالت
نعیمـــی تشنــه یی فهم و ادب باش
بود گــــــر قطـــره هم باشـــد زلالت
*****
زندگی سر تا سرش با هم دلی سرشار بود
کلبه ای تاریک ما روشن ز روی یار بود
دست های معرفت همواره در جود و ثنا
باغ امید همه از این دعا پر بار بود
الفت و مهر و محبت در میان دوستان
عشق و شور ومستی ها درکوچه و بازاربود
نُقل شیرین چای داغ و جمع یارانی قدیم
مطرب شیرین صدا هم رزم چنگ و تاربود
کنج خانه عاشقان در فکر عشق وعاشقی
بزم و رزم ما خروش از قصه ای دلدار بود
اندک اندک چرخ گردون کام مارا تلخ ساخت
تار خوشبختی ما پیوستِ نوک خار بود
روزگاری شد که حسرت داغ خود بردل نهاد
نیش زهرینش به جانی ما چو نیشی مار بود
برگ امیدت نعیمی زین چمن افتید کنون
ورنه حاصلتَ زاین باغ و چمن بسیار بود.
*****
به شانه باز کشیدی دو تار گیسو را
کَمان گونه نمودی تو هر دو ابرو را
نسیم از سر کویت چه خوش هوا دارد
گل خیال تو بِه از ختن دهد بو را
ز تیغ مژه که داغی به دل فرو بردی
کجا برد پر بشکسته مرغ مجروح را
میی که از دو لبانت به ساغری افتد
هزار صوفی و شیخ سجده میکند اورا
زمشق حسرت تو سینه چاک چاکم شد
ز پا فتاده ام و رفت امید زانو را
نعیمی هیچ غم او ز دل برون میار
که آب بهر نشاید بگنجد هر جو را
*****
نـــه شاید کس تـــو را بینـــد، و دل را برتو نسپـــارد
کجـا ممکن کــه شمـــع، جان دربـَر پروانه بگــذارد ؟
به آسانــی دل از مـــن آنقـــدر او را مخــوا هرگـــز
مگــر یوسف نــه دیـــدی کـــو زلیخـــا را نیـــازارد ؟
ز بلبــل نالـــه و فریــاد و بــوی گـــل نصیبــی بـاد
ز جان هـا کنــدن فرهـــاد مگـــر شیرین خبــر دارد ؟
حدیث عشق را جــز درد و هجـران نیست معنایـی
که وامـــق را غــم عـــذرا کجا بی غصه بگـــذارد ؟
به محمــل میرسد آیــا؟ فراق و هجـرِ روی دوست
که لیلــی پای مجنــون را بـــه صحـــرا جنون آرد ؟
ستیـــزه بر سر عُشــاق که کار خوب رویــان است
مگـــــر این کار شایـــد بهـــر آنـــان لذتـــی دارد؟
محالم است که ایــا عجــــز ما روزی به ســـر آید
و یا لطـف اش ز الطـــاف بر سر ما زره بشمارد ؟
نعیمــی وصـل او انــدر دلت چون کــوه بابا شـد
کجــا آیـا که وصلـش زره ای از پیـش بـــردارد.
نهن زِڤ تے، خُږنۈنے (به زبان مادری، شغنانی)
توطواف که اس خو کعبه وُز کِن اُم طواف نهن جۈن
تو ڤه عارف ات به طاعت مو تو لهک ڤیم نا مسلمۈن
گر تو نهن اس تو راضی څه نه ڤِد دے فهم اچݑ ته
نه ونے پے څېم بِیِښت مس گر ڤے یے حافظے قرۈن
مو دل اند نه ترس دوزخ نه هوس ته تر بِیِښت اُم
مئر نهن دے فُد موزارڎ اند فهم ادے موند پوره اېمۈن
یا خڎای جمله عالم پے تو دربار ته نعیمے
کِښت دُعایےچے کومه کِن گه جدا تواس وے نهن جۈن
*****
قین خو اولاد جهت مے دنیا ندیر یے چهی نِست غیرے نهن
هر غم ات غصه-ت بلایرد گیر یے چهی نِست غیرے نهن
سوزښ ات دهرڎ ات الم اس دست اولاد وم نصیب
چهی زنېد یوښک اند خوتکیه-ت بیریے چهی نِست غیرے نهن
خوش صدا نهن جۈن للهیِک لۈڤد پے غۈک اند ښهبجېڤ
تا رخېڅ غۈک ات پے اولاد گیر یے چهی نِست غیرے نهن
ڎر وم اولاد گر څه ڎېد اس وم کناراند دوسکݑ
وے اڤېن لپ رحمجِن دلگیر یے چهی نِست غیرے نهن
مهربۈن دلسوز اته شیرین زبان ات خوش کلام
پاک دل ات خوش خُلق ات با تدبیر یے چهی نِست غیرے نهن
خو خوشے یت شادے یند از نهن نعیمے مه رنئس
وختے رنج ات زحمت اند دست گیر یے چهی نِست غیرے نهن
*****
عشق پے آدم ته نـه لهکنبت دۈند حــال
نه تـه ڎیـــد دوس وے روز اتــــه مجـال
عشق ته جهلــدݑ کنبت آدم پیر نـــه!
یاشے سالیــن ته فکــݑ کښــت پایمــال
عاشقېن ېن نــه وینــچ خیــــر از عشـــق
فُـــکه پیڅېن پــــــلاچ رهنگ تے پخـال
وُزاُم حقوٰنـــے نـــه ڤُـــد عاشق امــا
اس تــو وینتـاو تـــرۈد اُم حال چے حال
سُـڎج اس راستے یم عشق موند مو دیـن
مـــو مغونــد پاک مُــرید نست به خیـــال
دگـه یېن رهنگ تیـرتـو مس فکر کِـن اُم
کهم دے شَندۈنے ته مات لپ دے مــلال
څېــم تر پۈند تو نعیمــے چـس ابـــا
بهس کو ڎهڎ فهنـــد وے یت تال متـال
*****
جدایے مٲش مِیۈن اندیر اه خِشــــروی جابجـــــا دَر سـِـت
ڎو ویـفچـن دل کـو چیـزاردېــن نه فهـم از هـــم جـدا دَر سـِـت
گل ېن رهنگ تیــر بهـارانـدیـر ښکـُفـچــن مات تو محبت ڤــُـد
محبـت گــل درو پـِــرمیـــــد بهـــــار مس تیــرمــــا دَر سـِـت
تو عشق انـد یاشے سالېن ېن شمالک رهنگ تـے یکســر تایـد
سفېـد سـُت بـۈن اته غونج ات مومیــڎ خهمب ار پرا دَر سـِـت
هم اُم قیـــن ات هم اُم خستــــه توتے-م درگیـــل اتــــه تـُښـنــه
پــے غــــم زارڎ ار مـو سینــه آه مو شیرین مبتــــلا دَر سـِـت
نه ساقے-ت جـۈم اتـه مــی شــچ پشئـــوېن مات مــو تاقــه دل
نِمـایــد مورد لۈ خـو مطـرب نُـر لپݑ دلگیــــر صـدا دَر سـِـت
نعیـمـے بهس شکـایـــت کِن پـــے مــــولایت خــــڎای اس وم
گمـۈن اُم یـــه لپــݑ بــے دیــن اتـــه هــم بے خـــدا دَر سـِـت
*****
کو سٲو مو یار خېز خشروے شمالک
کے وم پرچهم سیڤدېن ارد کښــالک
سه ڎاری به اس وم شند اته پیڅ
قرارݑ ڤهر کو مو رد مهک تال متالک
فرښته رهنگ تے یه خشروی اته خهږ
سفېد لنُج تیر به زېب وم سهڤځ خالک
څه فَد سور اند زېب سور یه دۈند
نوا وم روشت کرته-ت نیلے شـالک
خو رقص اند صد دل ېن ته ڤیرت به لرزه
مو دل مس وم اڤېن لۈ ښوځ کمــالک
نعیمے روز به امېڎ یاڎد ته یک روز
وے نهن ارد سۈد زنږ یه خوش جمــالک
