سید شازاده محمد ( ۱۸۶۹-۱۹۳۵)
از سلسله ״ شخصیت های تاریخی و عکسهای تاریخی״
سید شازاده محمد
نوشته: میرزا شاه وطن شاه یڤ، ۲۵ اپریل ۲۰۱۹ ( فیسبوک)
تاریخ نشر در س.ش.: ۱۷ جون ۲۰۱۹
عالم فقی، آموزگار، ستاره شناس، شاعر، طبیب، خطاط، نقاش، کتاب ساز….
دانی، که کلام״ وجع دین״ عیان است، سرمایه دین و معدن امام است،
گر طالب معرفت از آن می طلبی، تحقیق بدان، که مغز از قرآن است.
سید شازاده محمد
سید شازاده محمد ابن سید فرخ شاه( ۱۸۶۹-۱۹۳۵)- ستاره تابناک علم و ادبیات و فرهنگ از اهل روستای زیبا منظره سرای بهار موضع پارشنیف بدخشان است. این شخصیت عالم، فقی، طبیب، شاعر، معلم، خطاط، نقاش…..خلاصه، یکی دايرة المعارف زمان خود بوده است.
قبله گاه او سید فرخ شاه نیز یکی از دانشمندان شناخته بوده و هفت سال در مدرسه بمبی هندوستان تحصیل علم کرده است. او همچنان یکی از پیروان جریان تصوف و یکی از پیران اسماعیلیان و داننده ممتاز فلسفه اسماعیلیه بوده است. از سید فرخ شاه از جمله آثاربا وزن داستان״ یوسف و زلیخا״- مولانا جامی تالیف شده باقیمانده است. سید فرخ شاه در این داستان شرح حال ۸ شاعر بدخشان- عبدالرحمن، شاه خداداد، شاه دولت، شاه امیر بیک، شاه ونجی، قبادخان، عبدالرحیم خان و یوسف علی خان را آورده است.
فرزند او شازاده محمد از کودکی با کمک کاکایش شاه نیاز پیشه خطاطی را می آموزد و در طول عمر خویش به چندین کتاب جان دوباره بخشیده، نسخه برداری کرده است.
در لینینگراد( سانکت-پیتربورگ) در پژوهشگاه خلقهای آسیایی اثر های״ اُم الکتاب״، ״ مبدا و معیاد״، ״ سحیفت الناضرین״، ״ هفت باب״، و غیره محفوظ اند، که این کتاب دوست و فاضل مرد نسخه برداری کرده است.
از روی دست خط شازاده محمد اثر معروف ״ وجع الدین״- ناصرخسرو سال ۱۹۲۴ در برلین و بعد تر در تهران به طبع رسیده است.
شازاده محمد با خطاطی، نقاشی، مقامه بندی و کتاب سازی خود، با فعالیت ادبی و علمی و طبی خود در انتشار و ترغیب و ترویج آثار بزرگانی چون حکیم ناصر خسرو، ابن سینا، جلاالدین محمد بلخی، حکیم ثنایی، خواجه حافظ، در تربیه روحانی، معنوی و اخلاقی مردم، پیشرفت ادبیات و علم و فرهنگ در بدخشان و تربیه شاگردان خدمات شایسته انجام داده است.
منزل شازاده محمد محفل و مرکز ادبیات دوستان و فرهنگیان منطقه بوده است. شازاده محمد ناصر خسرو را طبیب روحانی و ابن سینا را طبیب جسمانی میشمرد. وی از خوردی به آموختن آثار طبی جالینوس، لقمان حکیم و سینا شروع کرده، در علم طب به پایه های بلند رسیده است.
کتاب او با نام ״ طب شازاده محمد״ در بین مردم خیلی معروف است و سال ۱۹۹۳ با کوشش نبیره وی امید به خط کریلیک به طبع رسید. شازاده محمد بینا به نوشته عالم معروف و گیاه شناس و دواشناس معروف امروزی تاجیک یوسف نورعلی یڤ فهرست بیش از صد گیاه های شفا بخش را ترتیب داده است و خصوصیات طبابتی زیاده از ۸۰ نوع آنها را مشخص ساخته است.
استاد میرسید میرشکر در باره سرای بهار از گفته های استاد میرزا تورسند زاده چنین اقتباس آورده است:
״…با میرسید و باقی اولین بار به پامیر سفر کرده بودم. هر سه ما صاحب اختیار بودیم.
روشان، شغنان، اشکاشم، واخان تفریحگاه ما بود. چی جا های افسانوی را تماشا کردیم. با مویسفیدان زنده دل و سخن پرداز نشسته، شیرچای خوردیم، صحبت کردیم. آب از چشمه شاعر ناصر خسرو نوشیدیم. در آب شفا بخش گرم چشمه شنا کردیم. به سرای بهار، که بنا کار آن شاعر و طبیب شازاده محمد بوده است، رفتیم. راستش را گویم، سرای بهار موزیم کشاده ادبی است، که مثلش در هیچ جای دیگری نیست. درختان میوه، گلزار و در هر کجای باغ تخته سنگها و بر لوح تخته سنگها غزل و رباعی و قطعه های برگزیده شاعران بزرگ کلاسیک کنده شده است…״
و خود استاد میر سید میرشکر در باره اصول طبابت شازاده محمد چنین یادآوری کردند:
״ در نزد حویلی اش هزار خیل گل و گیاه های دشتی و کوهی میکارید و از روی نسخه ابو علی ابن سینا دارو تیار میکرد. دارو را برای آنهایی میداد، که به حکمت او باوری داشتند.
مزد مهنت اشرا تنها بعد از شفا یافتن شان آوره میدادند. از آنهایکه شفا نمی یافتند، مزد نمی گرفت.״
( میرسید میرشکر. یاد یار مهربان. دوشنبه. نشرات״حبیب״، سال ۱۹۹۳و ص. ۷۳)
