منور بیک روشن
شهرمونتریال
۲۳ ثور ۱۳۹۱
مادرگرانبها ترین گوهریست که درپردهً عصمت پرورده شده
اختصاص روزی ازسال، بعنوان روزجهانی مادر، گامی است مثبت درجهت ارجگذاری اززحمات وتلاشهای این موجود فرشته خصال وسمبول عطوفت ومحبت که ازهیچ نوع ایثاروفدا کاری دررشد و ثمردهی مادی ومعنوی فرزندانش دریغ نمی کند. آنچه مسلم است این است که درقبال عشق، محبت وپاکی که نثار فرزندان خود می سازد. مائیم که ازقدردانیش قسمیکه لازم است عاجزوناتوانیم. بی تردید همین ناتوانی درارج نهادن به ارزش ومقام مادر وبه تلافی ازآن جز بهمین جمله زیبا پنا بریم وبگوئیم که [بهشت زیرپای مادران است] باید اذعان نمود که مادران را درکل پایه گذاران واساس یک خانواده ، ملت وجامعهً بشری دانست . مادرهمواره درمسیررشد وتربیهً فرزندان از حق وحقوق طبیعی خود گذشته وبدون طلب پاداش زندگی خود را وقف شان نموده وبا تربیهً سالم آنها بیشترین سهم وتأ ثیر را دررشد وپویائی جامعهً بشری ادا نموده است. فراموش نباید کرد که ارزش مادر، درمعنویت نهفته است وآن درعشق پاک، مهرورزی عمیق وی بفرزندانش نمایان وتبلورمی یابد وتعلق خاطری که مادرنسبت به فرزندان خوددارد درهیچ رابطه وپیوندی نمیتوان آنرا پیدانمود.
به یقین مادراولین، توانا ترین ودلسوزترین معلم زندگی تمام آن موجوداتیست که از دامان پاک او پا بعرصهً هستی میگذارند. همه بزرگان عالم مولودودست پروردهً مادرند وتلاش مادران دررشد شخصیت فرزندان شان وسیلهً نهایت مهم است که ما آنهارا بزرگ میگوئیم درواقعیت امربزرگ حقیقی درعقب صحنه مادر است چه رفتارها و هنجار های اجتما عی بار اول درکانون خانواده ها وتوسط وی دردرون مایهً شخص شکل میگیرد اخلاقیاتی که درشخص نهادینه میګردد، درتمامی تعاملات اجتماعی بنیاد شخصیت وی را میسازد.
دریغ وحیف این همهً مطالبی راکه دربارهً نقش مادرگفته آمدیم احترام وارج گذاری به زن که هم مادرست وهم خواهرست وهم همسرست درجامعهً ما کمرنگ وبها داده نشده که مادران ما نیزازین مشکل اجتماعی بی بهره نبوده اند. قتل وکشتاری که در جنگهای بی مفهوم درکشوربلا کشیدهً ما صورت پذیرفت مادران سرزمین ما رانسبت به تمام اقشارجامعه داغ دارومتضررساخت، هیچ کس وهیچ موجودی باندازهً مادران درکشورما درد، رنج وناراحتی را متحمل نگردیده اند ولی با آنهم چون سخرهً استوار درقبال همهً این مصیبت ها ایستادگی میکنند. بی تردید هرفرد دارای بینش روشن مدیون ایستادگی، استقامت وپایمردی مادران ماست. به یقین تحفهً بهترازبرگذاری وتجلیل از یادبود روز باعظمت مادر، رابرای مادران قهرمان ودلسوزخویش نداریم وفراموشی ازروز مادرمسلماً گناهیست نابخشودنی درختم کلام میگویم ! مادر جان عید شما وعید تمام مادران وطن عزیزم افغانستان مبارکباد. مادرخاک پایت سرمهً چشمان کم نورم باد.
واینک سر ودهً دارم به این مناسبت که تقدیم به همه مادرن عزیزمینمایم:
مادر
مادر بحق طلیعهً نور خداستی خورشید گونه منبع نورو ضیاستی
در، دودمان هستی مقام بلندتو اندر مقام خلقت بعد از خد استی
سرکاروان جمله بشرگویمت بجاست سرچشمهً حیات بشررا بقاستی
گویم بحق گه جملهُ هستی زفیض تست چون مام مورو ماهی وشاوگداستی
درهستهً ضمیربشرپاک گوهری زانرو به چشم اهل خرد توتیا ستی
آن قلب نازنین توخالی زمهرنیست سرتابه پاتوعالم مهرو وفا ستی
مادریقین که دامن پاکت بهشت من موجود بی تکلف وهم با صفاستی
در، روزگارپرزطلاطم فرشته وار در، زورق حیات بشرنا خداستی
روشن دگرچگونه کنم وصف مادری
شاهنشهی وجودم وفرما نرواستی
ای نهن
ای نهن تو محبت قبول تورنجت محنت قبول
تو کارت زحمت قبول توپڅ توحرمت قبول
نهن جوًن تومحبت قبول
ای نهن بدنیات موڤوًد هرموغوکت موربوًد
رخیڅت لهی لهی موچود هرجام سوت مویه ښکود
ای نهن تو محبت قبول
موکهلت پاڎت زناد په موغوکت ښهب ښڅاد
یکبارت مس مونڎاد بشهند عمرت چود برباد
ای نهن تو محبت قبول
بعد ازویم پوندڅه زاښت مدومت چوښت کومه واښت
ښڅت بی مونه براښت فکث قینهت چود برداښت
ای نهن تو محبت قبول
تر مکتبت تو مو ڐاد سبهق ښهید ت مو رماد
خوجون شیرهیت مردڐاد تت مردهم نهن فدهم داد
ای نهن تو محبت قبول
مهش دادک جوًونٍٿ مود غریبهت برداښت توچود
مهش اڤینت چارنه چود غم د نیات تولپ خود
ای نهن تو محبت قبول
بهچت کهچین مهش څه ڎاد لپت انهن وینت عذاب
تت خومهش جهت چودکباب تو پاڎ بهیم مرد ثوا ب
ای نهن تو محبت قبول
مهشهم انهن بی و فا از تویهم جهلد ست جدا
نهن نست تت جوًن فدا شچ طلهبهم تت یه دعا
ای نهن تو محبت قبول
نهن خښ درگیلم تو تیر راسته سوتم تو جهت پیر
هرڅوندڅه ڤیم وزخدیر مه څیمین تو پا ڎ په بیر
ای نهن تو محبت قبول
څه کنم نومت نښون ای نهن موندت مو ایمون
تو وینتاوکنم ارمون زقښند نښتوید موجوً ن
ای نهن تو محبت قبول
از درگیلهم مم نڤشت ازجون دهرڎم خوزارڎ وشت
یم روزگارڎاڎج موکشت فڎج ایکد س موسرنوشت
ای نهن تو محبت قبول
هرڅوند شعرتوجهت څه لوم مه سخن نه سوًد تمو م
نه کښت یم موزارڎ آروم لهک ڤه مویاڎند مدوم
اینهن تو محبت قبول
روشن لهک شچ ده قلم بحث خورد ڤه نرښهب الم
خوقینه محک دوند برم ازده نه سوًد کهم تو غم
نهن جوًن تو محبت قبول
با حرمت فراوان منوربیک روشن ازشهرمونتریال
تاریخ۱۲ / ۵ / ۲۰۱۲
شکوفه گلهای کوهساران
۱۴ حمل ۱۳۹۱
شادم از آنکه هرروز گلی ازچمنستان شعر وادب شغنان می روید، سر میزند ومیشگفد وآزین بخش صفحات سیمای وزین شغنان میگردد .
درحالیکه باورم نیست درکشوری جنگ زده چون افغا نستان از لا بلای این همه آتش و دود وانبار های خاکسترآنهم در دوردست ترین محیطی دوراز دید تمدن چنین گنج وگوهرهای نایاب وگرانبها ئی نهفته باشد اما امروزفضیلت معارف پروری برآن مهرصحه گذاشته وتجلی آنرا عملاً بنمایش گذاشت . مسلماً دست آورد های بزرگ معارف شغنان درین چند حرف و یا چند جوان شاعرخلاصه نمی شود بل معارف شغنان درموجودیت بیشتر ازنیم قرن خویش مصدرخدمات بزرگی درعرصه های مختلف گردیده که کلیه روشن ضمیران اعم ازدوکتوران عرصه های علم، استادان ، افسران، طبیبان، انجینران، حقوق دانان ، پیلوتان ودرکل مامورین عرصه های مختلف کاری زاده وپروردهً دست پرتوان معارف زادگاه فقیر مان کوهپایه های شغنان است.
بیاددارم نخستین باری که دربهار سال ۱۳۳۴ پا به صحن مکتب گذاشتم درآنزمان درسرتاسرعلاقداری شغنان که ازلحاظ تشکیلات اداری مربوط ولسوالی اشکاشم وواحد اداری کوچک بود صرف همین یک مکتب ابتدائیه شش صنفی رحمت شغنان که کنون بنام لیسهً رحمت شغنان یاد میشود وجود داشت وبس . اما همین کانون فرهنگی کوچک البته از لحاظ تشکیلاتی، با جلوه های بزرگ معنویش توانست بهترین ونخبه ترین فرزندان را تربیه وغرض تحصیلات عالی به مرکزولایت بدخشان، ولایت بغلان وکابل پایتخت کشورمعرفی مینمودند که درنتیجه معارف شغنان منبع پرورش دهندهً آبدیده ترین، مستعد ترین ودلسوز ترین کادرها، درجامعهً ما گردید که البته بسنده نبود ولی ارتقای سطح تعلیمی ابتدائیه به سطح متوسطه وبعد آن به سطح لیسهً رحمت شغنان ورشد سریع معارف ازنظر کمی وبوجود آمدن چندین لیسه، متوسطه ومکاتب سه صنفی وبوجود آمدن موسسّهً عالی تربیّه معلم درچارچوب معارف شغنان بواقعیت امرباعث بروز تعیرات ژرف درسیستم تعلیمی وتربیتی درساحات علمی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی وفرهنگی گردید، که شغنان راازحالت فقروعقب ماندگی به یک چهرهً شغنان متمدن مبدل گردانید.
بجا خواهدبود تاما همه خویشتن را مرهون معارف وتلاش وزحمات شبا روزی وخستگی ناپذیردست اندرکاران معارف دانست که امروزبا تأسف عدهً شان دربین ما نیستند افتخار بمعارف واستادانیکه اینهمه مشقت را پذیرفتند.
خواستم تذکری داشته باشم ! باوجودداشتن چنین معارف نیرومند ازلحاظ معنوی یک دو دهه قبل بجزازچند شاعرکه میتوان ازاوشان نام گرفت محترم جنت مکان سیدزمان الدین عدیم، محترم مرحوم غلام علیشاه نصیری، محترم مرحوم محمداکرم درویشی، محترم مرحوم سلیمان شاه دلنوا، محترم آدینه محمد سیلاب، محترم مذهب شاه ظهوری، محترم استاد گل محمد خان واقفی، محترم سیداما ن الدین روشان وشاعرهردودیاراشکاشم وشغنان محترم دولت محمد جوشن امیدوارم که خوا نندگان عزیزمرا به بخشند که نام تمام شاعران راتذکر ندادم چه موضوع موردبحث نوشته ام صرفاً همین زمان معین دودهه ویا بیشتر ازآن بوده ودر واقعیت بیشترازذواتی که از اوشان نام بردم شاعر ویا نویسنده نداشتیم یا اگرهم بوده از دایرهً شناخت ما بیرون بوده ویا نسبت عدم دسترسی با مطبوعات این مشکل حل نه شده اما کنون شخصاً افتخار میکنم که جوانان ما به دنیای شعرو شاعری ونویسندگی روآورده اند که این خود بیا نگررشد وبالندگی شان درعرصه های هنر، فرهنگ وادبیات میباشد .
بگونهً مثال درمناطق شیوه، خنج و دولت شاهی جزکم وبیش سواد خصوصی درواقعیت امر مردم ما درآن ساحات ازنعمت سواد بی بهره بودند ولی امروزبا معرفی جوان با استعداد محترم وفابیک وفائی ازتاق ارچهً که توسط محترم مهربان شاه یکی ازتحصیل یافتگان نخبهً ما درسایت سیمای شغنان بمعرفی گرفته شده درمی یابیم که دیگراین جوانه های نورس درهرگوشه وکناردرحال رشد و عنقریب به پختگی کامل میرسند. باتدکرفوق مسرتی که درین عرصه دارم به جوانان عزیزو مستعد به قریحهً شعری پیشنهاد مینمایم که برعلاوهً مطالعات مستمرشان ازآثارنویسندگان و بخصوص شاعران وتوسعهً دانش خود وذخیرهً وسیع واژه های شعری این دوکتاب رابشما نخبگان توصیه میکنم طلادرمس وفنون شعرفاری این دوکتاب شما رادر پهلوی استعداد فطری تان درعرصه های فنون شعری ازقبیل تشبیح، استعاره، تصویر سازی وجولان سیرتخیل درپهنای ادبیات شعری کمک
میرسانند اگر چه شاعرنیستم ولی شعروشاعررا دوست دارم وگاه گاهی چیزهائی رادرقالب البته نه شعربلکه نظم می سرایم که اینک پیوسته به گذشته دوقطعه ازسروده هایم راخدمت هموطنان و به ویژه علاقمندان ودست اندرکاران شعروادب تقدیم میدارم.
شکوه
زندگی ما تم است می دانم کو له بار است می دانم
از نخستین قدم که دا نستم این چسان عالم است میدانم
وسطی زندگی وعشق و امید رشتهً محکم است می دانم
ورنه دراین جها ن بی ما یه هرنفس با غم است می دانم
زان کنم شکوه ها ازین دوران دیده ها پر نم است می دانم
روشن از نا مرادی های زمان
دل تو پر غم است می دانم
یادت گرامی
زیبا ودل پسند است ،یاران دیار شغنان
نسبت مده چمن را ، با نو بهار شغنان
درباغ و بو ستا نش، بشکفته خرمن گل
گوئی شفق دمیده ، برشا خسار شغنان
هرچشمهً زلا لش، امید تشنگان است
دارد نوای جا نبخش،هر آبشارشغنان
زرین قبا ست ودلکش،وادی زمردینش
آهو وطن گز یده ، در کو هسار شغنان
یادت گرامی با دا،ای ما من عزیزم
هست ازدیارغربت،دل بیقرارشغنان
سرچشمهً سعادت ،الحق معارف ماست
تسخیر کشور علم، با شد شعار شغنان
فرزند یک د یا ریم ، هستیم بهم برادر
یکدل ښویم ویک جان اندرکنارشغنان
ازدرد هجرروشن ،دارددل شکسته
ارزد اگر بگو یم، جانم نثارشغنان
ارسالی منوربیک روشن ازشهرمونتریال کانادا
تاریخ ۲ /اپریل /۲۰۱۲ مطابق۱۲ /حمل /۱۳۹۱ خورشیدی
نوروز
بیار باده که نوروز آرزو آمد که سبزه روی زمین گوئی آبرو آمد
خجسته مقدم نوروز و نو بهارامید به پای بوسی گل سبزه با وضو آمد
بیا نگربه چمن گل زشوق طوفان کرد ز فیض عید عجم گل چه سرخروآمد
به بلبلان برسانید مژده از گلشن گلی بنفشه به صد نازوررنگ و بوآمد
اگر زکینهً سرما گرفت دل زنگار از ابر قطرهً نیسان به شستشو آمد
بیا د روز نو و یاد گا ر ملت ما قلم به مستی وجستار و گفتگو آمد
بیا که شادی کنیم و سرورمی بخوریم که کهنه بادهً دیروزه در صبو آمد
به نوریان و فلق گو پیام روشن را بهار سال نو ما فرشته خو آمد
۱۲ حوت ۱۳۹۰
جون فدایهم
اگر عقلت احساست وجدون څه فید خوخوږنون افین جون فدایهم فکث
ایکزدیف اری اصل ایوکهم څه فید فراداره کهیت جدا یهم فکث
نه فمتهم اگرنر خو دښمن خو دوست تو سحرفهم غریبت گدایهم فکث
اری چیز افینهم مدوم پاذ په بیر یقین دیف افین در جفایهم فکث
تودوسهت، تومذهب توزف ترد بلا اگر لوفه نی اشتباه یهم فکث
تودهرذرد دریغ نست یه یارث طبیب دگر مرد مرد راهنما یهم فکث
نه پوښاک پنځ وه نه خوراک وه خهر دحا لت قتیر بی نوایهم فکث
بیارهم څه ذاد یکدگرفهندوه لهک څه وختیڅ کودس دل سیایهم فکث
یه یارکهپ یه یارایفراه کهی نغوږد خو دښمن سخن تیررضا یهم فکث
څه ذهذم خوبینرد دوام دوښمنه وزون اوفرا نا روا یهم فکث
نه چودهم اگر فکر یکرنگه نر یقین فهم تو ښومنی تبا یهم فکث
جدایهم خو مردم نثهم پهلیند قسم خهم بمولا گنا یهم فکث
پذارث فرادهر یدیت فکریهم چسیت تر جهون لپ زبا یهم فکث
چسیت مهش زنت مرد فکث باسواد تمدن قتیر آښنا یهم فکث
یو همسایگهت مهش فراداره کهی خنهښ ګهپته زارذ شتا یهم فکپ
خوبیوهت خودرمونده یهن فکره یهم زبا ریذجنین ترپرا یهم فکث
خذای مه فه سخت روزموخوږنونه ته څه یاذد دسگه روزفهم فرا یهم فکث
څه سهوهم فکث یک دلت یک زبون اه روشن تو دهرذرد دوایهم فکث
۲۸ دلو ۱۳۹۰
منوربیک روشن
مُرَتِب و مُدَّون : دکتورانت پیکا ر
۲۲قوس ۱۳۸۹
منور بیک ” روشن ” از جمله چهره های نهایت پسندیده کار کرد ها فعّالیت های اجتماعی و سیاسی در قطار منور ین محیط شغنان است. وی دوره ابتدائیه تعلیم و آموزش خود را در لیسه رحمت شغنان به پایان رسانیده و بعد از آن روی لزوم دید مقامات عالی رتبه دولتی، جهت آموزش دوره عالی رهسپار کابل شده و در آنجا شامل اکادمی پولیس گردیدند. دوره تحصیل را موفقانه به پایان رسانیده و شامل ماموریت در داخل دولت وقت شدند. موصوف در مناطق و محلات مختلف در سطوح بلند و قابل تمجید ایفای وظیفه نموده و همواره در خدمت مردم خود قرار داشت. با در نظر داشت شرایط دشوار کشور، با به میان آمدن نظام های وارد اتی واز بیرون ساخته شده، که باعث آفرینش شرایط ناگوار زیست برای همه مردم افغانستان شد، مانند سایر روشنفکران و میهن پرستان، راهی دیار غربت شده و سرنوشت آن ها را به کشور دوست ، هم فرهنگ، و هم کیش و آئین، جمهوری تاجکیستان کشانید. مدت زیادی را در آنجا سپری نمود و صد ها دوست و آشنا و افراد هم طبع و هم بزم را با خود داشته و از خود نمودند.
” روشن ” شخصی است نهایت صمیمی، خوش قریحه، زیبا کلام و شیرین سخن. دوستان و همقطاران همواره از هم کلامی و هم زبانی با ایشان، حظ می برند و سخنان شان دل ها را نرم ساخته و افکار را نوازش میدهند. به باور من ” روشن ” هنگامی که از دیار میهن دور شدند، احساس دوری از زادگاه و مردمی که سالیان دراز بخاطر ش، مبارزه نموده بودند، باعث گرایش شان به سرایش شعر، رباعیات و غزل گردید. ” روشن هم با زبان شیرین فارسی- دری و هم به زبان شغنانی شعر، رباعی، و غزل می سرایند. ایشان در همه سروده های شان همواره از عشق به وطن، محبت به انسان و همنوع، دوری از دیار، و ستایش مرشد خود سخن میرانند. لازم است جهت ثبوت این ادعا، به نمونه های کلام زیبای شان که همواره ساده و لی با درد و احساس ژرف بازتاب یافته اند، توجه شعر دوستان و شعر سرایان را به برخی از آنها معطوف میداریم.
بدخشانم آرزوست
ای دل بیا که باز بدخشانم آرزو ست
دیدار دوستان و عزیزانم آرزو ست
از دوری و فراق وطن شد جگر کباب
از دیده اشک بارم و بارانم آرزو ست
صد درد و غم نصیب من بی وطن شده
درد وطن به جان زده درمانم آرزو ست
سر از (چنار) سر بکنم تا به پای( کشم)
توت و گیلاس دره تشکانم آرزو ست
روشن شوددوچشم من ازسیرشهر جرم
آب زلال دره پشکانم آرزو ست
بهر طواف مرقد شاه ناصر حکیم
رفتن زخاش وتا خود یمگانم آرزو ست
از رنگ لاجورد تو شد نیلگون وطن
زان رو خیال دیدن منجانم آرزو ست
زیباک گفته اند چه زیباست منظرش
قیماق و شیر کیده وخلخانم آرزو ست
سلطان سرزمین بدخشان شکاشم است
آهو شکار دره غارانم آرزو ست
امید و آرزوی من این سالها بود
خیر و سخا به مردم وا خانم آرزو ست
آمو به افتخار سر از دامنت کشید
رفتن به بام گیتی به صد جانم آرزو ست
(زرد یوسرغلام) توخوش آب وخوش هواست
گردش در آن به یاد عزیزانم آرزو ست
آن مهد ناز پرور و آن وادی جنان
وان دختر شکر لب شغنانم آرزو ست
درواز سرزمین ادب پروران بود
از آن گذشته رفتن خواهانم آرزو ست
از(ریزکان) به (ارگو)سفرخیلی دلکش است
دیدار شان به فصل بهارانم آرزو ست
” روشن ” ز مهر و الفت و حب وطن بگوی
رفتن به مژه خاک بدخشانم آرزو ست
*****
هر صحنه ز عمر من به دم می گذرد
بسیار از آن به درد و غم میگذرد
هر لحظه ز طول عمر ما کم گردد
آن هم نه به شادی به الم میگرد
*****
عمرم همه در تلاطم و غم بگذشت
با حسرت و درد و دیده پر نم بگذشت
از دوری میهن و به یاد یاران
یک لحظه شادی هم به ماتم بگذشت
*****
هر پرده ز عمر ما که در میگذرد
مانند نسیمی که سحر میگذرد
این آمد و رفت در جهان بسیار است
بد بخت کسی که بی اثر میگذرد
شرایط موجود درکشورعزیز وباستانی ما افغانستان، مسامحه و بی تفاوتی (روشنفکران، تاریک اندیش، “روشن” را وادار می سازد تا از طریق سروده های خود آنها را بسوی احساس مسؤلیت، مساعی مشترک جهت رهایی میهن، فرا خوانده و میگوید:
عزیزان دیده پر نم دل پریشان تا بکی باشیم
به نزد خلق و میهن سینه بریان تا بکی باشیم
وطن در آتش سوزان شده انبار خاکستر
به میل دشمنان آتش فروزان تا بکی باشیم
به خون خفتند بس پیرو و جوان طفل با مادر
به مرگ دوستان هر روز گریان تا بکی باشیم
غرور و غیرت افغانیت شد زیر پا صد حیف
به این بی عزتی ها فرد افغان تا بکی باشیم
برون رفتند اهل علم و دانش جمله از کشور
همه از خانه و کشور گریزان تا بکی باشیم
بسان لاله داغی بر دلش هر هموطن دارد
حزین و مویه گر بر این شهیدان تا بکی باشم
به فکر اعتلای کشور خود دیگران کوشا
به این فکر رسا ما خانه ویران تا بکی باشم
ترحم نیست دشمن را به حال زار ما هر گز
به درد همدیگر غمگین و نالان تا بکی باشیم
چو خوش گفتست آن مرد صفا مسلک به اهل زهد
به باطن کافر و ظاهر مسلمان تا بکی باشیم
بیا کاری کنیم با هم به احیای وطن ” روشن “
چو بلبل بهر گل در شور و افغان تا بکی باشیم
مآخذ و برگرفته ها:
1- استفاده از سایت ها در صورت موجودیت مواد.
2- داشته ها و منابع شخصی دوران تحصیل و تعلیم.
3- بر اساس مکالمات و مفاهمات تلفونی و انتر نیت.
4- مصاحبه ها و نظریات این شخصیت ها از طریق نشرات بی بی سی.
5- یاد داشت های شخصی این دوستان به قلم خود شان.
